اجماع در جبهه مودت – دکتر داود هرمیداس باوند


دیوان بین المللی دادگستری تقریبا یک ماه بعد از استماع شکایت ایران و دفاع ایالات متحده در پرونده نقض عهدنامه مودت و روابط اقتصادی و حقوق کنسولی، دستور موقت خود را صادر کرد. این دستور به صراحت نشان می دهد که؟

قضات دیوان بین المللی توقف برخی از اقدام های امریکا در تحریم جمهوری اسلامی ایران را ضروری می دانند. بر این اساس قضات دیوان عالی مستقیما دستور داده اند که دولت ایالات متحده امریکا کلیه تحریم ها در مورد مواد غذایی، دارویی، کشاورزی و تجهیزات مربوط به امنیت هوانوردی غیرنظامی را لغو کند. در واقع بر اساس این دستور هر اقدام دولت امریکا که باعث لطمه به سلامت شهروندان ایرانی می شود، به صورت فوری باید متوقف شود. در واقع این دستور موقت نشان از استناد دیوان به یک عرف بین المللی است که اجازه نمی دهد تحریم های اقتصادی باعث نقض حقوق بشر شود. عرف بین المللی اجازه نمی دهد که دارو و مواد غذایی از سوی هیچ نهادی تحریم شود، حتی تحریم هایی که از سوی شورای امنیت سازمان ملل متحد وضع می شوند، این موارد را از تحریم مستثنی می کنند، اما بر اساس موضوعاتی که در طرح دعوا توسط ایران مطرح شد، قضات دیوان تصمیم گرفته اند این دستور موقت را به مساله امنیت هوانوردی غیرنظامی هم تسری بدهند. دو نکته بسیار مهم و بنیادین در مورد این دستور موقت وجود دارد، یکی اینکه تمامی ۱۷ قاضی دیوان بین المللی دادگستری با اجماع تمامی بندهای این حکم را پذیرفته اند و کوچک ترین مخالفتی با این دستور موقت وجود نداشت، معمولا احکام دیوان با رای اکثریت قضات اعتبار پیدا می کند، اما اجماع تمامی ۱۷ قاضی این پرونده از جمله قاضی بی طرف معرفی شده از سوی ایالات متحده امریکا با این دستور موقت نشان از فوریت دستور و صراحت نقض حقوق بین المللی در رفتار دولت امریکا دارد. نکته دوم در مورد این دستور موقت، خواست دیوان از دولتین برای جلوگیری از افزایش اقداماتی زیان بار علیه دیگری است، که به معنای توقف توسعه تحریم ها علیه ایران برداشت می شود. با این حال این بند دستور بسیار کلی انشا شده است و به جزییات اشاره ای نکرده است. لازم است توجه کنیم که این حکم نهایی دیوان بین المللی دادگستری نیست، بلکه یک دستور موقت است. ضمانت های اجرایی پیش بینی شده در منشور ملل متحد، برای زمانی است که حکم نهایی دیوان صادر شود و در آن صورت شورای امنیت سازمان ملل متحد، محل رسیدگی به دادخواهی کشوری خواهد بود که نسبت به عدم اجرای حکم دیوان شکایت دارد. مادامی که حکم نهایی دیوان صادر نشود، نمی توان در مورد دادخواهی در شورای امنیت نظری داد، هر چند که با توجه به حق وتوی ایالات متحده امریکا در شورای امنیت، نتیجه بخش بودن چنین اقداماتی مورد تردید است، چرا که پیش از این نیز در مورد پرونده نیکاراگوئه علیه امریکا هم شاهد بودیم که امریکایی ها از اجرای حکم دیوان سربازدند و شورای امنیت هم اقدامی علیه امریکا انجام نداد. اما فعلا تا زمان صدور حکم نهایی دیوان زمان بسیار زیادی باقی مانده و چیزی که اهمیت دارد، صدور دستور موقت کنونی است.

این دستور موقت، بیش از هر چیز بار روانی، حقوقی و تبلیغاتی برای ایران دارد. افکار عمومی جامعه بین المللی که تحت بمباران تبلیغاتی دولت ایالات متحده امریکا در مورد ایران قرار دارند، با این حکم بین المللی تا حدودی به سود ایران تعدیل می شود. از سوی دیگر این دست بالای حقوقی، به تسهیل روابط ایران و اروپا برای حفظ برجام و منتفع شدن ایران از برجام کمک می کند. اروپا تاکنون نسبت به تامین خواسته های ایران برای بی اثر کردن تحریم های امریکا به کندی واکنش نشان داده است و تاحدی تعلل از خود نشان می دهد، اما با این دستور موقت، فضا برای اقدامات موثرتر، سریع تر و قاطع تر اروپا برای رابطه با تهران بر اساس برجام مساعدتر می شود. اثر دیگر این دستور موقت این است که ارزیابی دیوان به نفع ایران بود و باعث می شود که واشنگتن بیش از گذشته به این فکر بیفتد که مذاکرات بدون قید و شرط پای مذاکرات سازنده با ایران بیاید. امریکایی ها تصور می کردند که با ایجاد فضای ضدایرانی، این ایران خواهد بود که مجبور به پذیرش پیش شرط های امریکا می شود، اما بار حقوقی و روانی چنین رویدادهایی باعث می شود که امریکایی ها مجبور شوند خودشان با کوتاه آمدن از شرط هایی که قرار داده اند، رویکرد مسالمت آمیزتری در برابر ایران اتخاذ کنند.

فراموش نکنیم که دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا، سرمایه گذاری زیادی برای رسیدن به یک توافق جدید با جمهوری اسلامی ایران کرده است، به صورت مشخص، برخلاف برخی که تصور می کنند سیاست اصلی ترامپ تغییر نظام در ایران است، من گمان می کنم که سیاست و هدف اصلی واشنگتن، رسیدن به یک توافق با ایران است. به همین دلیل دولتمردان ترامپ تلاش می کنند تا هر چه بیشتر با استفاده از فضاسازی روانی و تبلیغاتی، به ایجاد تصویری شیطانی و خصمانه از ایران در کشور خودشان دامن بزنند تا جایی که به شکل مبالغه آمیز هر رویدادی در جهان را به اقدامات و دخالت های ایران نسبت می دهد؛ این فضاسازی باعث می شود که توافق با ایران، تبدیل به یک پیروزی بزرگ برای ترامپ شود. من تصور می کنم که بزرگ نمایی غلوآمیز تهدید و خصومت ایران توسط کاخ سفید نه به انگیزه از بین بردن دولت ایران، بلکه با این انگیزه است که اقدام به گفت وگو و صلح موعود با ایران را بزرگنمایی کند. اما چنین دستاورد حقوقی برای ایران و افزایش جایگاه اخلاقی ایران در افکار عمومی در برابر واشنگتن، باعث می شود که دست امریکایی ها برای تبلیغات علیه ایران بسته تر از گذشته شود و مجبور باشند برای گفت وگو و مصالحه با ایران تعجیل بیشتری کنند.

روزنامه اعتماد، شماره ۴۱۹۹ به تاریخ ۱۲.۷.۹۷

تنها مطالب و مقالاتی که با نام جبهه ملی ايران - ارو‌پا درج ميشود، نظرات گردانندگان سايت ميباشد
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است