درگیری های اسرائیل و فلسطین ده ها هزار نفر کشته و ملیون ها نفر را آواره کرده است. آینده فلسطین در گذشته اش نهفته است و ما آن را در اینجا باز می کنیم.
با اعلام جنگ اسرائیل به نوار غزه پس از حمله بی سابقه گروه فلسطینی مسلح حماس در روز شنبه، چشمان جهان دوباره به شدت به آنچه ممکن است در آینده رخ دهد متمرکز شده است.
جنگجویان حماس بیش از ۸۰۰ (گزارش جدید بیش از ۱۴۰۰ تن)اسرائیلی را در حملات به چندین شهر در جنوب اسرائیل کشته اند. اسرائیل در واکنش به این حمله، بمباران نوار غزه را آغاز کرده و تا بامروز، بیش از ۵۰۰ (گزارش جدید بیش از ۸,۰۰۰ تن) فلسطینی را کشته است. ظاهراً در تدارک حمله زمینی، نیروهایش را در امتداد مرز غزه بسیج کرده است. و روز دوشنبه، “محاصره کامل” نوار غزه را اعلام کرد و عرضه مواد غذایی، سوخت و سایر کالاهای اساسی را به این منطقه محاصره شده متوقف کرد، در اقدامی که طبق قوانین بین المللی جنایت جنگی به حساب می آید.
اما آنچه در روزها و هفتههای آینده آشکار میشود، در تاریخ ریشه دارد.
برای دههها، رسانههای غربی، دانشگاهیان، کارشناسان نظامی و رهبران جهان، مناقشه اسرائیل و فلسطین را غیر قابل حل، پیچیده و به بنبست توصیف کردهاند.
در اینجا یک راهنمای ساده برای یکی از طولانی ترین درگیری های جهان آورده شده است
بیانیه بالفور چه بود؟
بیش از ۱۰۰ سال پیش، در ۲ نوامبر ۱۹۱۷، وزیر امور خارجه وقت بریتانیا، آرتور بالفور، نامه ای خطاب به لیونل والتر روتشیلد، رهبر جامعه یهودیان بریتانیا نوشت.
نامه کوتاه بود – فقط ۶۷ کلمه – اما محتوای آن تأثیر لرزاننده ای بر فلسطین داشت که هنوز هم تا به امروز احساس می شود.
دولت بریتانیا را متعهد کرد که «در فلسطین یک خانه ملی برای مردم یهود ایجاد کند» و «دستیابی به این هدف» را تسهیل کند. این نامه به عنوان اعلامیه بالفور شناخته می شود.
در اصل، یک قدرت اروپایی به جنبش صهیونیستی وعده کشوری را داد که بومیان عرب فلسطینی بیش از ۹۰ درصد جمعیت آن را تشکیل می دادند.
این دستور فرمانروایی بریتانیا در سال ۱۹۲۳ ایجاد شد و تا سال ۱۹۴۸ ادامه داشت. در آن دوره، بریتانیا مهاجرت گسترده یهودیان را تسهیل کرد – بسیاری از ساکنان جدید در حال فرار از نازیسم در اروپا بودند – و آنها نیز با اعتراضات و اعتصابات روبرو شدند. فلسطینی ها از تغییرات جمعیتی کشورشان و مصادره زمین هایشان توسط بریتانیا برای تحویل به شهرک نشینان یهودی نگران بودند.
در دهه ۱۹۳۰ چه اتفاقی افتاد؟
تشدید تنش ها در نهایت به شورش اعراب منجر شد که از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ ادامه یافت.
در آوریل ۱۹۳۶، کمیته ملی عربی تازه تأسیس از فلسطینیان خواست تا در اعتراض به استعمار بریتانیا و مهاجرت فزاینده یهودیان، اعتصاب عمومی را آغاز کنند، از پرداخت مالیات خودداری کنند و محصولات یهودی را تحریم کنند.
این اعتصاب شش ماهه توسط بریتانیایی ها که کمپین دستگیری دسته جمعی و تخریب خانه ها را به راه انداختند، به طرز وحشیانه ای سرکوب شد، رویه ای که اسرائیل امروز نیز به اجرای آن علیه فلسطینیان ادامه می دهد.
مرحله دوم شورش در اواخر سال ۱۹۳۷ آغاز شد و توسط جنبش مقاومت دهقانی فلسطین رهبری شد که نیروهای بریتانیا و استعمار را هدف قرار داد.
تا نیمه دوم سال ۱۹۳۹، بریتانیا ۳۰۰۰۰ سرباز در فلسطین جمع آوری کرد. روستاها از هوا بمباران شدند، مقررات منع آمد و شد اعمال شد، خانهها تخریب شد، و بازداشتها و قتلهای عمدی گسترده شد.
بریتانیا با جامعه مهاجران یهودی همکاری کرد و گروههای مسلح و یک «نیروی ضد شورش» به رهبری بریتانیا از مبارزان یهودی به نام جوخههای شبانه ویژه تشکیل داد.
در داخل یشوف، جامعه شهرک نشینان پیش از دولت، اسلحه به طور مخفیانه وارد شد و کارخانه های اسلحه سازی برای گسترش هاگانا، شبه نظامی یهودی که بعدها به هسته اصلی ارتش اسرائیل تبدیل شد، تأسیس شد.
در آن سه سال قیام، ۵,۰۰۰ فلسطینی کشته، ۱۵,۰۰۰ تا ۲۰,۰۰۰ زخمی و ۵,۶۰۰ نفر زندانی شدند.
طرح تقسیم سازمان ملل چه بود؟
تا سال ۱۹۴۷، جمعیت یهودیان به ۳۳ درصد از فلسطین افزایش یافت، اما آنها تنها ۶ درصد از زمین را در اختیار داشتند.
سازمان ملل متحد قطعنامه ۱۸۱ را تصویب کرد که در آن خواستار تقسیم فلسطین به کشورهای عربی و یهودی شد.
فلسطینی ها این طرح را رد کردند زیرا حدود ۵۵ درصد از فلسطین را به دولت یهود اختصاص می داد، از جمله بیشتر مناطق حاصلخیز ساحلی.
در آن زمان، فلسطینیان مالک ۹۴ درصد فلسطین تاریخی بودند و ۶۷ درصد از جمعیت آن را تشکیل می دادند.
نکبه ۱۹۴۸ یا پاکسازی قومی فلسطین
حتی قبل از پایان قیمومت بریتانیا در ۱۴ مه ۱۹۴۸، شبه نظامیان صهیونیست از قبل عملیات نظامی را برای نابودی شهرها و روستاهای فلسطینی آغاز کرده بودند تا مرزهای کشور صهیونیستی را که قرار بود متولد شود، گسترش دهند.
در آوریل ۱۹۴۸ بیش از ۱۰۰ مرد، زن و کودک فلسطینی در روستای دیر یاسین در حومه بیت المقدس کشته شدند.
این طرز کشتار راه را برای بقیه عملیات تعیین کرد و از سال ۱۹۴۷ تا ۱۹۴۹، بیش از ۵۰۰ روستا، شهر و شهرک فلسطینی در چیزی که فلسطینیان از آن به عنوان نکبه یا به عربی “فاجعه” یاد می کنند، ویران شدند.
تخمین زده می شود که ۱۵,۰۰۰ فلسطینی کشته شده اند و از جمله ده ها قتل عام و کشتارهای سلاخانه و فجیع.
جنبش صهیونیستی ۷۸ درصد فلسطین تاریخی را تصرف کرد. ۲۲ درصد باقیمانده به کرانه باختری اشغالی و نوار غزه در حال حاضر تقسیم شد.
تخمین زده می شود که ۷۵۰,۰۰۰ فلسطینی مجبور به ترک خانه های خود شدند.
امروز فرزندان آنها به عنوان شش میلیون پناهنده در ۵۸ اردوگاه محقر در سراسر فلسطین و در کشورهای همسایه لبنان، سوریه، اردن و مصر زندگی می کنند.
در ۱۵ می ۱۹۴۸ اسرائیل تأسیس خود را اعلام کرد.
روز بعد، اولین جنگ اعراب و اسرائیل آغاز شد و جنگ در ژانویه ۱۹۴۹ پس از آتش بس بین اسرائیل و مصر، لبنان، اردن و سوریه پایان یافت.
در دسامبر ۱۹۴۸، مجمع عمومی سازمان ملل قطعنامه ۱۹۴ را تصویب کرد که خواستار حق بازگشت برای آوارگان فلسطینی است.
سالهای پس از نکبه
حداقل ۱۵۰,۰۰۰ فلسطینی در کشور تازه تأسیس اسرائیل باقی ماندند و تقریباً ۲۰ سال در یک اشغال نظامی تحت کنترل شدید زندگی کردند تا اینکه سرانجام به آنها شهروندی اسرائیل اعطا شد.
مصر نوار غزه را به تصرف خود درآورد و در سال ۱۹۵۰، اردن حکومت اداری خود را بر کرانه باختری آغاز کرد.
در سال ۱۹۶۴، سازمان آزادیبخش فلسطین (پی ال او) تشکیل شد و یک سال بعد، حزب سیاسی فتاح تأسیس شد.
نکسه یا جنگ شش روزه و شهرک ها
اسرائیل در ۵ ژوئن ۱۹۶۷ بقیه فلسطین تاریخی از جمله نوار غزه، کرانه باختری، بیت المقدس شرقی، بلندی های جولان سوریه و شبه جزیره سینا مصر را در طول جنگ شش روزه علیه ائتلاف ارتش های عربی اشغال کرد.
برای برخی از فلسطینیها، این امر منجر به جابجایی اجباری دوم یا نکسه شد که در عربی به معنای «پسرفت و شکست» است.
در دسامبر ۱۹۶۷، جبهه مردمی مارکسیست-لنینیست برای آزادی فلسطین تشکیل شد. در دهه بعد، یک سری حملات و هواپیماربایی توسط گروه های چپ توجه جهان را به وضعیت اسفناک فلسطینیان جلب کرد.
شهرک سازی در کرانه باختری اشغالی و نوار غزه آغاز شد. یک سیستم دو لایه با شهرک نشینان یهودی ایجاد شد که همه حقوق و امتیازات شهروندی اسرائیل را داشتند در حالی که فلسطینی ها مجبور بودند تحت اشغال نظامی زندگی کنند که علیه آنها تبعیض آمیز بود و هر گونه حرکت سیاسی یا مدنی مردم فلسطین را ممنوع می کرد.
انتفاضه اول ۱۹۸۷-۱۹۹۳
اولین انتفاضه فلسطین در دسامبر ۱۹۸۷ پس از کشته شدن چهار فلسطینی در اثر برخورد یک کامیون اسرائیلی با دو ون حامل کارگران فلسطینی در نوار غزه آغاز شد.
تظاهرات به سرعت در کرانه باختری گسترش یافت و جوانان فلسطینی به سمت تانک ها و سربازان ارتش اسرائیل سنگ پرتاب کردند.
همچنین منجر به تأسیس جنبش حماس شد، شاخه ای از اخوان المسلمین که درگیر مقاومت مسلحانه علیه اشغالگری اسرائیل بود.
پاسخ سنگین ارتش اسرائیل با سیاست «استخوانهایشان را بشکن» که توسط اسحاق رابین وزیر دفاع وقت حمایت شده بود، تشکیل شد. این شامل قتل های هدفمند عمدی، تعطیلی دانشگاه ها، اخراج فعالان و تخریب خانه ها بود.
انتفاضه عمدتاً توسط جوانان انجام شد و توسط رهبری متحد ملی قیام، ائتلافی از جناح های سیاسی فلسطینی که متعهد به پایان دادن به اشغال اسرائیل و ایجاد استقلال فلسطین بودند، هدایت شد.
در سال ۱۹۸۸ اتحادیه عرب سازمان آزادیبخش فلسطین را به عنوان تنها نماینده مردم فلسطین به رسمیت شناخت.
انتفاضه با بسیج مردمی، اعتراضات تودهای، نافرمانی مدنی، اعتصابات سازمانیافته و همکاری های جمعی مشخص میشد.
بر اساس گزراش سازمان حقوق بشر اسرائیل بت سلم ۱۰۷۰ فلسطینی در جریان انتقاضه توسط نیروهای اسرائیلی کشته شدند که ۲۳۷ نفر از آنها کودک بودند. بیشن از ۱۷۵,۰۰۰ فلسطینی دستگیر شدند.
انتفاضه همچنین جامعه جهانی را بر آن داشت تا به دنبال راه حلی برای مناقشه باشد.
سالهای اسلو و تشکیلات خودگردان فلسطین
انتفاضه با امضای پیمان اسلو در سال ۱۹۹۳ و تشکیل تشکیلات خودگردان فلسطین پایان یافت، یک دولت موقت که در کرانه باختری اشغالی و نوار غزه به حکومتی با محدودیت اعطا شد.
سازمان “پی ال او” اسراییل را بر اساس راه حل دو دولتی به رسمیت شناخت و به طور موثر توافقنامه هایی را امضا کرد که به اسرائیل کنترل ۶۰ درصد کرانه باختری و بسیاری از منابع آبی و زمینی این سرزمین را می داد.
تشکیلات خودگردان قرار بود راه را برای اولین دولت منتخب فلسطین که یک کشور مستقل در کرانه باختری و نوار غزه به پایتختی بیت المقدس شرقی را اداره کند، باز کند، اما این اتفاق هرگز نیفتاد.
منتقدان تشکیلات خودگردان آن را یک پیمانکار فرعی فاسد برای اشغالگری اسرائیل می دانند که با ارتش اسرائیل در سرکوب مخالفان و فعالیت های سیاسی علیه اسرائیل همکاری نزدیک دارد.
در سال ۱۹۹۵، اسرائیل یک حصار الکترونیکی و یک دیوار بتنی در اطراف نوار غزه ساخت و تعاملات بین مناطق تقسیم شده فلسطینی را قطع کرد.
انتفاضه دوم
انتفاضه دوم در ۲۸ سپتامبر ۲۰۰۰ آغاز شد، زمانی که آریل شارون، رهبر اپوزیسیون لیکود، یک بازدید تحریک آمیز از مسجد الاقصی با هزاران نیروی امنیتی مستقر در شهر قدیمی اورشلیم و اطراف آن انجام داد.
درگیری بین معترضان فلسطینی و نیروهای اسرائیلی طی دو روز منجر به کشته شدن پنج فلسطینی و زخمی شدن ۲۰۰ نفر شد.
این حادثه باعث قیام مسلحانه گسترده شد. در جریان انتفاضه، اسرائیل صدمات بیسابقهای به اقتصاد و زیرساختهای فلسطین وارد کرد.
اسرائیل مناطق تحت حکومت خودگردان فلسطین را دوباره اشغال کرد و ساخت دیوار جدایی را آغاز کرد که همراه با شهرک سازی بی رویه، معیشت و جوامع فلسطینی را ویران کرد.
شهرکسازیها بر اساس قوانین بینالمللی غیرقانونی است، اما در طول سالها، صدها هزار شهرکنشین یهودی به مستعمرات ساخته شده در زمینهای مسروقه فلسطین نقل مکان کردهاند. فضا برای فلسطینی ها در حال کوچک شدن است زیرا جاده ها و زیرساخت های تنها برای شهرک نشینان کرانه باختری اشغالی را تکه تکه می کند و شهرها و شهرک های فلسطینی را به بانتوستان ها تبدیل می کند، مناطق ایزوله سیاه پوستان آفریقای جنوبی که رژیم آپارتاید سابق این کشور ایجاد کرده بود.
در زمان امضای قرارداد اسلو، کمی بیش از ۱۱۰,۰۰۰ شهرک نشین یهودی در کرانه باختری از جمله بیت المقدس شرقی زندگی می کردند. امروزه، این رقم بیش از ۷۰۰,۰۰۰ نفر است که در بیش از ۱۰۰,۰۰۰ هکتار (۳۹۰ مایل مربع) از زمین های مصادره شده از فلسطینیان زندگی می کنند.
تقسیم فلسطین و محاصره غزه
یاسر عرفات، رهبر ساف در سال ۲۰۰۴ درگذشت و یک سال بعد، انتفاضه دوم پایان یافت، شهرکهای اسرائیل در نوار غزه برچیده شد و سربازان اسرائیلی و ۹,۰۰۰ شهرکنشین منطقه را ترک کردند.
یک سال بعد، فلسطینی ها برای اولین بار در یک انتخابات عمومی رای دادند.
حماس اکثریت را به دست آورد. با این حال، جنگ داخلی فتح و حماس آغاز شد که ماه ها طول کشید و منجر به کشته شدن صدها فلسطینی شد.
حماس فتح را از نوار غزه بیرون کرد و فتح – حزب اصلی تشکیلات خودگردان – کنترل بخشهایی از کرانه باختری را در دست گرفت.
در ژوئن ۲۰۰۷، اسرائیل با متهم کردن حماس به “تروریسم” نوار غزه را محاصره زمینی، هوایی و دریایی اعمال کرد.
جنگ در نوار غزه
اسرائیل چهار حمله نظامی طولانی مدت به غزه انجام داده است: در سال های ۲۰۰۸، ۲۰۱۲، ۲۰۱۴ و ۲۰۲۱. هزاران فلسطینی از جمله بسیاری از کودکان کشته شده اند و ده ها هزار خانه، مدرسه و ساختمان اداری ویران شده اند.
بازسازی تقریباً غیرممکن بوده است زیرا محاصره مانع از رسیدن مصالح ساختمانی مانند فولاد و سیمان به غزه می شود.
حمله سال ۲۰۰۸ شامل استفاده از تسلیحات ممنوعه بین المللی مانند گاز فسفر بود.
در سال ۲۰۱۴، در طی ۵۰ روز، اسرائیل بیش از ۲۱۰۰ فلسطینی از جمله ۱۴۶۲ غیرنظامی و نزدیک به ۵۰۰ کودک را کشت.
در جریان این حمله که توسط اسرائیلی ها “عملیات تیغۀ حفاظتی” نامیده شد، حدود ۱۱,۰۰۰ فلسطینی زخمی شدند، ۲۰,۰۰۰ خانه ویران شد و نیم میلیون نفر آواره شدند.
مقاله اصلی :
منبع: الجزیره – تهیه و تنظیم به فارسی افسانه عوض پور