ته مانده بودجه کشور برای وزارت آموزش و پرورش- نوید محبی


سرمایه گذاری در بخش آموزش و پرورش نقش کلیدی در رشد و توسعه انسانی کشورهای توسعه یافته داشته است. کشورهای جهان با اختصاص دادن بخش قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی به آموزش، به دنبال سرمایه گذاری بر نیروی انسانی هستند که نقش پیک های توسعه را در آینده بازی کنند. آموزش هم چنین نقش مهمی در بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش تولید دارد. وقتی تعداد کارکنان تحصیل کننده فعال جامعه افزایش پیدا می کند، میزان تولید ناخالص داخلی کشور‌ها هم به تبع آن افزایش پیدا می کند و بر تمامی شاخص های اقتصادی تاثیر قابل ملاحظه ای می گذارد. هم چنین سرمایه گذاری در بخش آموزش کشور در کنار ثبات سیاسی، ضمن کاهش فقر، سبب افزایش درآمد می شود.

میانگین سهم آموزش و پرورش در جهان در بودجه کشورها به طور متوسط پنج درصد است که برخی کشورها مثل دانمارک، نروژ، فنلاند و سوئد با اختصاص ۷ تا ۸ در صدر کشورهای جهان قرار دارند. در ایران اما، سهم آموزش و پرورش در تولید ناخالص داخلی کشور از ۴.۷ درصد سال ۲۰۱۲ به زیر سه و نیم درصد رسیده‌ است که از میانگین جهانی نیز پایین تر است.

با مروری بر اخبار ۱۲ ماه گذشته مربوط به وزارت آموزش و پرورش و اعتراضات مداوم فرهنگیان و معلمان، آن چه را که از همان ابتدا می توان دریافت این است که دخل و خرج وزارتخانه آموزش و پرورش با هم جور در نمی آید. به عبارتی دیگر، وزارت آموزش و پرورش حتی قادر به تامین پرداخت کارمندان و معلمان هم نیست تا بتواند به زیرساخت های آموزشی و برنامه های فرهنگی-ورزشی رسیدگی و آنان را به اجرا در آورد. این مضایقه مالی تا بدان جا بود که وزارت آموزش و پروش در بازه ای تصمیم به حذف شیر مدارس گرفت.

در لایحه بودجه سال ۹۷، ابتدا بودجه ۳۶ هزار میلیارد دلاری مطرح شد که مورد تایید قرار نگرفت و پس از آن بودجه ۴۹ هزار میلیارد تومانی به تصویب رسید. اما مسئله ای که باعث نگرانی مقامات شده، این است که این بودجه نه از طریق پرداخت مستقیم که از محل درآمدهای دولت تامین می شود که هیچ تضمینی برای تامین مابه تفاوت آن نیست. با توجه به وضع آشفته اقتصادی این روزهای ایران و تحریم نفتی که در آبان ماه امسال به اجرا در خواهد آمد، بعید به نظر می رسد که دولت قادر باشد ما به ازای تفاوت را تامین کند. واقعیت آن است که پرداخت های سال ۹۶ و به ویژه معلمان حق التدریسی تا به امروز معلق مانده که همین مسئله وضعیت پرداخت حقوق سال ۹۷ معلمان را در هاله ای از ابهام قرار داده است. از سال گذشته تا به امروز حداقل در سه نوبت معلمان و بازنشستگان آموزش و پروش تهران و برخی شهرستان ها دست به تجمعات سراسری در مقابل سازمان برنامه و بودجه زدند که منجر به بازداشت برخی شرکت کنندگان شد. تجمعات بعدی که در اردی بهشت و مرداد‌ماه امسال انجام شد، علاوه بر شعارهایی در رابطه با مشکلات مالی و رفاهی، مسئله آزادی معلمان بازداشت شده نیز مطرح گردید.

اگرچه در نیمه اول بهار، متوسط حقوق معلمان با افزایش دو برابری از یک میلیون و ۴٧٠ هزار تومان به دو میلیون و ٩٧٠ هزار تومان مواجه شد، اما با توجه به افزایش تورم و هزینه های زندگی در یکی دو سال گذشته هیچ تاثیری بر بهبود رفاه معلمان نداشته است. با محاسبه نرخ دلار، متوسط حقوق معلمان ایران ۲۰۵ دلار است؛ در حالی که در کشور همسایه ایران، ترکیه، متوسط دستمزد نزدیک به ۵۰۰ دلار است. در همین رابطه، امیر خجسته، نماینده همدان در مجلس شورای اسلامی، اخیراً اعلام کرده اکثر معلمان دارای شغل دوم بوده و با توجه به این که مسائل مالی و معیشتی ذهن آن ها را درگیر کرده، این مسئله بر تعلیم و آموزش دانش آموزان تاثیر گذاشته است.

مدارس ایمنی ندارند اما بودجه ایمن سازی کاهش یافت

در میان سازمان ها و نهادهای مربوط به وزارت آموزش و پرورش، بودجه سازمان نوسازی، توسعه و تجهیز مدارس بیش ترین کاهش را داشته است که با توجه به وضعیت وخیم ایمنی مدارس در شهر تهران و استان های کم تر توسعه یافته، این اقدام مورد انتقاد کارشناسان واقع شد. بودجه این سازمان با کاهشی ۷۵۰ میلیاردی در سال ۹۷، به ۶۶ میلیارد تومان رسیده است. کاهش بودجه سازمان نوسازی در حالی صورت گرفته که به گفته رئیس این مرکز حدود ۲۷ درصد مدارس کشور در رده تخریبی پرخطر، ۲۷ درصد نیازمند بازسازی و تنها ۳۹ درصد مدارس دارای استحکام قابل قبول است. علی‌رغم تصور عمومی، حدود ۲۵ درصد مدارس شهر تهران به ویژه مدارس حاشیه جنوبی شهر، بافت به شدت فرسوده ای دارند که وجود گسل های متعدد در شهر تهران، خطر زیرش آن را بیش تر می کند. هم چنین مدیرکل آموزش و پرورش شهر تهران گفته که گنجایش دانش آموزان بیش از ظرفیت است و اگر بنا باشد بر طبق استاندارد عمل شود، شهر تهران نیاز به ۶۰۰ مدرسه جدید دارد.

تغذیه در مدارس

در مهرماه امسال، بیش از ۱۴ میلیون دانش آموز ۷ تا ۱۸ ساله در ایران سال تحصیلی جدید را آغاز می کنند. با توجه به حضور بلند مدت دانش آموزان در مدرسه، تغذیه نقش مهمی در فرآیند یادگیری و عملکرد دانش آموزان دارد. به همین منظور، در بسیاری از کشورهای جهان بخشی از بودجه آموزش و پرورش به ارائه تغذیه رایگان و یا ارزان قیمت اختصاص داده می شود. در بودجه سال ۹۶ و ۹۷ آموزش و پرورش، رقم ۲۰۰ میلیارد تومان برای توزیع ۹۰ مرتبه شیر رایگان در مدارس کشور اختصاص داده شد که بنا به گزارش خبرگزاری صدا و سیما در سال ۹۶، به دلیل کمبود بودجه، تنها ۲۵ مرتبه توزیع شیر صورت گرفت و در برخی از مدارس و استان ها به دلیل عدم ارائه بودجه، حتی از این مقدار هم کم تر شیر توزیع شد. در سال ۹۵ برخی دانش آموزان استان های اصفهان، کرمانشاه و البرز به دلیل کیفیت بد شیرها دچار مسمومیت شدند. کمی بیش از %۰٫۰۴ درصد بودجه آموزش و پرورش به تغذیه اختصاص دارد. در سال ۱۳۵۳، دولت وقت ایران، برنامه یک وعده غذای رایگان را اعلام کرد که در آن به همه دانش آموزان شیر، پسته، میوه و بیسکویت داده‌ می شد که این برنامه پس از انقلاب متوقف شد. بسیاری از کشورهای در حال توسعه نظیر اکوادور، آرژانتین، اندونزی و غیره هم برنامه تغذیه دانش آموزان اعمال می شود.

دانش آموزان و معضلات اجتماعی

دانش آموزان در سنین نوجوانی با مسائل و مشکلات گسترده ای -چه در زندگی شخصی در تعامل با خانواده و محیط پیرامون و چه در زمان حضور در مدرسه با همسن‌ و سالان خود- مواجه می شوند. گاهی مشکلات پیش آمده چنان گریبان‌گیر فرد نوجوان می شود که حل مشکل برای فرد کم تجربه ای چون او، امکان پذیر نیست. در چنین هنگامی نقش مشاور و یا تسهیلگران اجتماعی در مدارس برجسته می شود؛ افرادی که قادر به شناسایی و کنترل مشکل، و تعلیم مهارت های زندگی هستند تا دانش آموز را در دوران پریشانی و دردسر یاری دهند. مشکل یک دانش آموز می تواند تجربه افسردگی، پرخاشگری، اعتیاد به مواد مخدر، رفتارهای پرخطر جنسی، توهین و تحقیر، در معرض خشونت فیزیکی و کلامی قرار داشتن و یا مشکلات خانوادگی و مالی باشد. در ایران علی رغم آن که در سند تحول بنیادین آموزش و پرورش، به الزام مشاور در مدارس اشاره شده، تنها ۱۵ درصد از برای مثال‌ دبیرستان ها از مشاور استفاده می کنند و مابقی به دلیل وضع نامناسب مالی، امکان جذب مشاور را ندارند. مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش‌ و‌ پرورش اعلام کرده که به منظور داشتن یک مشاور برای هر مدرسه، این نهاد می بایست حداقل ۳۴ هزار مشاور جدید استخدام کند. در کشور همسایه ایران، ترکیه، هر مدرسه ای دارای یک مشاور است. در کشورهای اروپایی و آمریکا نیز مدارس ملزم به داشتن حداقل مشاور نیمه وقت هستند.

در اری بهشت ماه امسال بود که دو نفر از دانش آموزان دختر دوره متوسطه در شهرستان نقده، به صورت هماهنگ اقدام به خودکشی کردند. در خبر غم انگیز دیگری، یک سایت محلی ماجرای خودکشی نوجوان پسر ۱۶ ساله ای در شهر نی ریز استان فارس را منتشر کرده که به نظر بر اثر تعرض جنسی به افسردگی دچار و نهایتاً دست به خودکشی زد. (۱) در بهار امسال رسوایی تعرض ناظم مدرسه به چندین دانش آموز نیز جنجال رسانه ای بپا کرد. از دیگر معضلات اجتماعی در مدارس می توان به وجود ده ‌هزار دانش آموز معتاد به مواد مخدر اشاره کرد. (۲) بدون کمک و مشاور افراد متخصص در مدرسه، نوجوان گرفتار در اعتیاد قادر به برون رفت از وضعیت اعتیادش نیست.

متاسفانه مروری بر بودجه ایران نشان می دهد که نهادهای نظامی-امنیتی و سازمان های وابسته به ارگان های خاص، از اولویت برخوردارند و آن چه که می ماند برای رفع تکلیف به وزارتخانه هایی نظیر آموزش و پرورش اختصاص می یابد. طبق گفته های منابع دولتی، چیزی بین ۹۰ تا ۹۷ درصد بودجه آموزش و پرورش صرف پرداخت دستمزد کارمندان می شود؛ بنابراین جای تعجب ندارد که مدارس چنان جذابیتش را برای دانش آموز از دست داده که به به قول وزیر آموزش و پرورش «مدارس ایران تبدیل به زندان شده اند». (۳)

پانوشت ها:

۱ – جزئیات تلخ خودکشی دانش آموز نی ریزی، هورگان، ۱ اسفندماه ۱۳۹۶

۲ – آمار هولناک آموزش و پرورش از دانش آموزان معتاد، تابناک، ۲۵ اردی بهشت ماه ۱۳۹۷

۳ – وزیر آموزش و پرورش: مدارس ایران تبدیل به زندان شده اند، مهر، ۶ شهریورماه ۱۳۹۷

ماهنامه خط صلح

تنها مطالب و مقالاتی که با نام جبهه ملی ايران - ارو‌پا درج ميشود، نظرات گردانندگان سايت ميباشد
بازنشر مقالات با ذكر مأخذ آزاد است